انتظار فرج و صبر بر آن

 انتظار یعنی چه؟

رهبر عزیزمان، حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) در مورد انتظار می فرمایند: « انتظار به معنی اشتیاق انسان برای دست رسی به وضعی برتر و بالاتر است و این حالتی است که بشر همیشه باید در خود حفظ کند و پیوسته در حال انتظار فرج الهی باشد.»


«انتظار ظهور امام زمان علیه السلام به معنی انتظار برای پر شدن جهان از عدل و داد و عدالت برای همه ی انسانها، انتظار رفع ظلم از صحنه ی زندگی بشر و انتظار فرا رسیدن دنیایی برتر از لحاظ معنوی و مادی است و...»
و...

یکی دیگر از حقوقی که امام زمان علیه السلام بر شیعیان دارند، انتظار فرج و صبر بر آن است، این حق جزء یکی از حقوق خاصه حضرت می باشد، یعنی حقی که به دلیل شرایط خاص و غیبت ایشان بر شیعیان است.

در این فصل سعی بر این است که با انتظار اهمیت و فضیلت آن، انواع انتظار و انتظار مطلوب نیز انواع منتظران آشنا شویم.


الف- انتظار یعنی چه؟

رهبر عزیزمان، حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) در مورد انتظار می فرمایند: « انتظار به معنی اشتیاق انسان برای دست رسی به وضعی برتر و بالاتر است و این حالتی است که بشر همیشه باید در خود حفظ کند و پیوسته در حال انتظار فرج الهی باشد.»


«انتظار ظهور امام زمان علیه السلام به معنی انتظار برای پر شدن جهان از عدل و داد و عدالت برای همه ی انسانها، انتظار رفع ظلم از صحنه ی زندگی بشر و انتظار فرا رسیدن دنیایی برتر از لحاظ معنوی و مادی است و...»1


ب- اهمیت و فضیلت انتظار

با بررسی در روایات ائمه علیهم السلام می توانیم به اهمیت و فضیلت انتظار و نیز به برتری منتظران نسبت به دیگر مردم پی برد.


روایاتی با این مضمون که انتظار فرج، برترین عبادت است،2 کسی که بمیرد، در حالی که منتظر باشد مانند کسی است که در خیمه ی خاص حضرت است3 و نیز همچون کسی است که در راه خدا، در خون خود غلتیده باشد،4 همچون کسی است که در پیش رسول خدا شهید گردد5 و یا اینکه در پیش روی رسول خدا دفع دشمنان آن حضرت را می کند6 و... نشان دهنده ی اهمیت انتظار فرج می باشند.


از ابوبصیر روایت شده که حضرت صادق علیه السلام فرمود: آیا می خواهید شما را به چیزی خبر دهم که خداوند هیچ عملی را از بندگان قبول نمی کند مگر به عمل به این موارد؟ (ابوبصیر) گفت: بلی. پس حضرت فرمودند:

1- شهادت به اینکه خدایی جز خدای یگانه نیست و شهادت به اینکه محمدصلی الله علیه و آله وسلم بنده و رسول خداست،

2- اقرار به آنچه خداوند امر فرمودند،

3- دوستی با ما و بیزاری از دشمنان ما (اهل بیت)،

4- تسلیم شدن به آنان (خدا و پیامبر و اهل بیت)، پرهیزگاری، اجتهاد، آرامی و انتظار کشیدن برای قائم ماعلیه السلام.

در ادامه فرمودند: به درستی که برای ما دولتی است که خداوند آن را هر زمان که بخواهد می آورد و نیز فرمودند که: هر کس که می خواهد از اصحاب قائم علیه السلام باشد، پس از او خروج کند برای او اجری مثل اجر کسی است که ایشان را درک نموده، پس بکوشید و منتظر باشید، گوارا باد شما را ای جماعتی که مشمول رحمت خدا هستید.7


با توجه به این روایت می توان به این نتیجه رسید که:

1- آنقدر اهمیت انتظار فرج بالاست که امام صادقعلیه السلام آن را در ردیف اموری مثل شهادت به خدا و پیامبر آورده اند.

2- به جهت اهمیت آن است که امام علیه السلام انتظار فرج را جزء کارهایی می دانند که اگر کسی آن را در پرونده ی اعمال خود نداشته باشد، دیگر اعمال او نیز پذیرفته نخواهد بود.

3- منتظران بر فرج امام عصر (ارواحنا فداه) اگر پرهیزگاری و محاسن اخلاق داشته باشند (و نیز دیگر اموری که به آن اشاره شده است)، می توانند از یاران حضرت علیه السلام باشند که در نهایت می توان به اهمیت انتظار پی برد.

4- منتظران بر فرج امام عصر (ارواحنا فداه) کسانی اند که مشمول رحمت پروردگار هستند.


همان گونه که برای انتظار فرج و اهمیت آن روایاتی بیان شده، در مورد منتظران و فضیلت و پاداش آنها نیز روایاتی آمده است.


امام باقرعلیه السلام از رسول خداصلی الله علیه و آله وسلم روایت کند که فرمود: خوشا به حال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کرده و در غیبت و پیش از قیامش پیرو او باشد، دوستانش را دوست بدارد و با دشمنان او، دشمن باشد، چنین کسی در روز قیامت از رفقا و دوستان من و گرامی ترین امت من خواهد بود.8


بر طبق این روایت، منتظر واقعی کسی است که همراه با انتظار، پیرو امامش و دوستدار او و دوستدار دوستان او و نیز دشمن دشمنان ایشان باشد پس برای چنین کسی، پاداشی همچون هم درجه بودن با امامان علیهم السلام در روز قیامت است.


در روایتی از امام موسی کاظم علیه السلام با همین مضمون و شرایط پاداشی که برای چنین فردی بیان شده، پذیرفتن او به عنوان یکی از شیعیان ائمه علیهم السلام و هم درجه بودن با ایشان در قیامت است.9


در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام (به نقل از پدرانشان)، مردمی که در آخر الزمان هستند، از نظر ایمان شگفت انگیزترین و از جهت یقین بزرگترین و برترین مردم هستند، چرا که پیامبر و امام خود را ندیده ولی به آنها ایمان دارند.10


ج- انواع انتظار

مرحوم آیت الله شهید مرتضی مطهری ذیل مبحث انتظار می فرمایند: انتظار فرج بر دو گونه است:

اول: انتظاری که سازنده و نگهدارنده است، تعهد آور و نیرو آفرین و تحرک بخش است. به گونه ای که می تواند نوعی عبادت و حق پرستی شمرده شود.

دوم: انتظاری که گناه است و ویرانگر، اسارت بخش و فلج کننده است.


در فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام نوع دوم (انتظار ویرانگر) تفکری صد در صد خلاف عقل و برداشتهای دینی است و...


متأسفانه برخی بر این باورند که هرگاه حق و حقیقت هیچ طرفداری نداشته و باطل یکه تاز میدان گردد و جز باطل، نیروی دیگری حکومت نداشته باشد، انفجار (قیام منجی عالم) رخ داده و دست غیب برای نجات حقیقت- و نه اهل حقیقت چون اصلاً طرفداری برای آن باقی نمانده است- از آستین بیرون می آید.


شهید مطهری درباره تفکر این قبیل افراد می گوید: تفکر این افراد این است که هرگاه و هر فساد و ظلم و تبعیض و هر حق کشی و پلیدی به حکم اینکه مقدمه اصلاح کلی است و انفجاری را قریب الوقوع می کند، روا و جایز است، چون هدفها و وسیله های نامشروع را مشروع می کند، پس بهترین کمک به تسریع در ظهور و بهترین شکل انتظار، ترویج و اشاعه ی فساد است. این جاست که گناه هم فال است و هم تماشا، هم لذت و کام جویی است و هم به کمک انقلاب مقدس نهایی است.11


آنچه که مسلم است، این است که انتظار مخرب و ویرانگر، آن انتظار مطلوب و مورد سفارش ائمه علیهم السلام نمی باشد.


همانگونه که به آن اشاره شد، تفکر افراد معتقد به این نوع از انتظار، تفکری صد در صد خلاف عقل و شرع است. بهترین دلایل در مقابل تفکر چنین افرادی که عقیده دارند، باید زمین پر از ظلم شود تا حضرت برای نجات حقیقت و نه اهل حق، قیام کند، این است که:

1- خداوند در قرآن کریم می فرماید:

و لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلاً 12

خداوند هرگز نخواسته که کافران بر مومنان سلطه یابند


پس بر طبق این آیه ی شریفه، خداوند اجازه نمی دهد که کافران بر مؤمنین مسلط شده و کاملاً حق و حقیقت از بین روند.


2- بر طبق روایات ائمه معصومین علیهم السلام، که خداوند به وسیله ی حضرت مهدی علیه السلام زمین را از قسط و عدل پر می کند، همچنان که از ظلم و جور پر شده است، تأکید بر انتظار سازنده و ردّ انتظار ویرانگر کاملاً مشخص است، چرا که تأکید این روایت بر پر شدن زمین از باطل است که لازمه آن وجود مظلومین است که به آن ها ظلم می شود، پس تفکر پیروان انتظار مخرب کاملاً باطل است.


3- در دیگر روایات سخن از گروه زُبده ای است که به محض ظهور، به حضرت ملحق می شوند، بدیهی است که این گروه، ابتدا به ساکن خلق نمی شوند، بلکه قبلاً در جامعه اسلامی زندگی می کرده اند.13


د- انواع منتظران

امام خمینی رحمه الله علیه منتظران را چند گروه می دانند:


1- یک دسته بر این عقیده اند که نباید برای اصلاح جهان کاری انجام دهند، چرا که خود حضرت می آیند و (ان شاء الله) امور اصلاح می شود.

2- بعضی افراد، انتظار فرج را به این می دانند که بنشینند و دعا کنند و فرج امام زمان علیه السلام را از خداوند بخواهند.

3- دسته دیگر می گویند، باید عالم پر از معصیت شود تا حضرت بیایند.

4- یک دسته که از همه بالاتر اند می گویند، باید به گناهان دامن زد و مردم را به گناه دعوت نمود تا اینکه دنیا پر از ظلم و جور شود و حضرت علیه السلام تشریف بیاورند.

5- یک دسته بر این عقیده اند که می گویند هر حکومتی اگر در زمان غیبت محقق شود، حکومت باطل است... در صورتی که روایاتی وجود دارد که بیان می کنند: «هر کس علم مهدی را بلند کند، به عنوان مهدویت بلند کرده است.»

6- دسته ی آخر گروهی اند که از سخن امام خمینی رحمه الله علیه در مورد انتظار می توان به آن رسید؛


امام خمینی رحمه الله علیه می فرمایند: « انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است، باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا کند و مقدمات ظهور، ان شاء الله فراهم شود.»


در نتیجه، دسته آخر کسانی اند که عقیده دارند انتظار زمانی مفهوم واقعی و اساسی پیدا می کند که با امید به قدرت رسیدن اسلام معنا شود و برای رسیدن به این هدف تلاش می کنند تا زمینه ظهور فراهم شود.14


با اندکی تفکر در دسته بندی منتظران، می توان در آنها دو نوع انتظار (سازنده و ویرانگر) را مشاهده نمود.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

پی نوشتها:

1- سید حسن اسحاقی، سپیده امید، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380، ص 98و 99.

2- ر.ک: محمد بن علی بن باقر صدوق، کمال الدین، ج1، ص 537.

3- ر.ک: ابن ابی زینب نعمانی، غیبت نعمانی، ص 291.

4- ر.ک: حسین طبرسی، نجم الثاقب، ص 586.

5- ر.ک: همان، ص 587.

6- ر.ک: همان، ص 587.

7- ر.ک: ابن ابی زینب نعمانی، غیبت نعمانی، ص 291.

8- محمد بن علی بن باقر صدوق، کمال الدین، ج1، ص 535.

9- محمد جواد مهری، در پیشگاه عترت، بی جا، هجرت، بهمن 1372، ص 49.

10- ر.ک: محمد بن علی بن باقر صدوق، کمال الدین، ج1، ص 538.

11- علی اصغر لشگری، پادشه خوبان، بی جا، ناشر تأمین، 1382، ص 42.

12- سوره نساء (4) آیه 141.

13- ر.ک: سید حسین اسحاقی، سپیده امید، صص 91 و 92.

14- ر.ک: همان، ص 95.